Borç ilişkilerinde kefalet, alacaklıya güvence sağlamak amacıyla sıkça kullanılan bir yöntemdir. Ancak kefilin hangi durumlarda, ne ölçüde ve ne şekilde sorumluluk taşıdığı uygulamada çoğu zaman karıştırılmaktadır. Türk Borçlar Kanunu, kefilin sorumluluğunu açık kurallarla sınırlandırmış ve kefalet sözleşmesine özel şekil şartları getirmiştir. Bu yazıda kefilin sorumluluğunun sınırları, kefalet türleri ve uygulamada dikkat edilmesi gereken önemli hukuki noktalar anlatılmaktadır.
Kefalet Sözleşmesi Nedir?
Kefalet, bir kişinin (kefil), borçlunun borcunu ödememesi halinde borcun ifasını üstlenmesi anlamına gelir. Hukuken geçerli olabilmesi için kefalet sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kefilin sorumluluk miktarını kendi el yazısıyla belirtmesi zorunludur.
Kefilin Sorumluluğunu Belirleyen Temel Unsurlar
1. Kefalet Türü
Kefalet türü, kefilin borçtan ne ölçüde sorumlu olduğunu doğrudan belirler.
a) Adi Kefalet
- Alacaklı önce borçluya başvurmak zorundadır.
- Borçlu hakkında takip yapılmadan kefilden tahsilat yapılamaz.
- Kefilin sorumluluğu ikincildir.
b) Müteselsil (Birlikte) Kefalet
- Alacaklı doğrudan kefile başvurabilir.
- Banka kredilerinde en sık kullanılan kefalet türüdür.
- Kefilin sorumluluğu birincil hale gelir.
c) Kefile Kefalet
- Normal kefilin sorumlu olduğu ölçüde ikinci bir kefil daha vardır.
- Sorumluluk zincirleme şekilde ilerler.
2. Kefilin Sorumluluk Miktarı
Kefilin sorumlu olduğu miktarın sözleşmede açık şekilde belirtilmesi gerekir.
Kefilin sorumluluğu şu kalemleri kapsayabilir:
- Ana borç
- İşlemiş ve işleyecek faizler
- Takip ve dava masrafları
- Cezai şartlar (sözleşmede yazılı olması şartıyla)
Sözleşmede belirtilmeyen hiçbir kalem için kefil sorumlu tutulamaz.
3. Kefalet Tarihi ve Geçerlilik Şartları
- Kefalet sözleşmesi eşin rızasına tabidir (TBK m. 584).
- Kefilin el yazısıyla yazması gereken bölümler eksikse sözleşme geçersiz hale gelir.
- Kefalet belirli bir süre için yapılmışsa süre sonunda sorumluluk sona erer.
Kefilin Hakları
Düzenleme Hakkı
Kefil, adi kefalette borçluya gidilmeden kendisine başvurulmasını engelleyebilir.
Halefiyet (Rücu) Hakkı
- Kefil borcu öderse alacaklının tüm haklarına halef olur.
- Ödediği tutarı asıl borçludan talep edebilir.
Süre ve Sorumluluğu Sınırlama Hakkı
Kefil, sorumluluğun kapsamını ve süresini sınırlandırabilir.
Kefilin Sorumluluğu Hangi Hallerde Sona Erer?
- Borcun tamamen ödenmesi
- Sözleşmede belirtilen sürenin dolması
- Borç yapılandırılırken kefilin sorumluluğunun artması (yeni rıza şarttır)
- Alacaklının kefili ibra etmesi (affetmesi)
- Sözleşmenin geçersizliği
Uygulamada En Çok Sorulan Sorular
1. Kefil, borcu ödemeden önce icra takibine uğrayabilir mi?
- Müteselsil kefalette evet, alacaklı doğrudan kefile gidebilir.
- Adi kefalette önce asıl borçluya gidilmesi gerekir.
2. Kefil maaş haczi ile karşılaşabilir mi?
Evet, kefil borcu ödemezse maaşına haciz uygulanabilir.
3. Kefil, borçluyla anlaşmazlık yaşarsa sorumluluk sona erer mi?
Hayır. Kefilin sorumluluğu borçluyla olan ilişkisinden bağımsızdır.
Sonuç
Kefalet, borç ilişkilerinde güçlü bir güvence mekanizması olsa da kefilin sorumluluğu sıkı kanuni sınırlamalara tabidir. Bu nedenle kefalet sözleşmesi imzalanmadan önce kapsamın, sürenin ve sorumluluk miktarının dikkatle incelenmesi büyük önem taşır.
Kefalet ve borç ilişkileri konusunda profesyonel hukuki destek almak isteyenler Bozdağ Hukuk Bürosu’na başvurabilirler.